Marrja e territorit sirian nga Izraeli, sidomos Lartësitë e Golanit, ka ngritur pyetje të rëndësishme për qëllimet e tij: A është ky një hap për sigurimin afatshkurtër të kufijve të Izraelit, apo një përpjekje për të uzurpuar një territor të huaj për qëllime të përhershme? Ky zhvillim mund të dëmtojë mundësinë e lidhjeve të ardhshme miqësore mes Sirisë dhe Izraelit, si dhe marrëdhëniet diplomatike të Izraelit me vendet arabe.
Pas përmbysjes së regjimit të Bashar al-Assad në Damask, avancimet ushtarake të Izraelit në Siri kanë shkaktuar shqetësim. Fillimisht, kryeministri Benjamin Netanyahu e cilësoi këtë si një masë të përkohshme për të garantuar sigurinë e Izraelit në kufirin me Sirinë, ku milicitë, të cilat nuk ishin të lidhura drejtpërdrejt me qeverinë e re të Damaskut, po kërkonin pushtet. Megjithatë, gjatë një vizite në malin Hermon, një nga zonat më të larta të Lartësive të Golanit, Netanyahu tha se Izraeli do të qëndrojë në këtë territor “derisa të gjendet një marrëveshje që garanton sigurinë e Izraelit.” Ky koment ka shtuar shqetësimet për një zgjatje të mundshme të pranisë izraelite në këtë rajon, pasi një qeveri e re siriane nuk pritet të formohet deri pas marsit 2025.
Një tjetër zhvillim që ka shkaktuar alarm është investimi i Izraelit në infrastrukturën e Lartësive të Golanit. Synimi është të dyfishohet popullsia aktuale prej rreth 50,000 banorëve, që përfshin një kombinim të izraelitëve hebrenj dhe druzëve, shumica e të cilëve e konsiderojnë veten sirianë, pavarësisht se jetojnë nën administratën izraelite. Izraeli ka pushtuar Lartësitë e Golanit që nga Lufta Gjashtë-ditore e vitit 1967 dhe ka aneksuar këtë territor në vitin 1981. Në vitin 2019, administrata e Donald Trump e njohu këtë territor si pjesë të Izraelit, ndërkohë që OKB-ja dhe shumica e shteteve të tjera e konsiderojnë ende Lartësitë e Golanit si territor sirian nën pushtim izraelit.
Një pjesë e territorit të pushtuar është një zonë tampon, e cila më parë ishte nën administratën e OKB-së dhe që shtrihet në një sipërfaqe prej 400 kilometrash katrorë mes Lartësive të Golanit dhe Sirisë. Ky rajon ishte krijuar si pjesë e një armëpushimi pas Luftës Arabo-Izraelite të vitit 1973 dhe ka qenë nën mbikëqyrjen e rreth 1,100 trupave të OKB-së.
Kreu i grupit HTS (Hayat Tahrir al-Sham), Ahmad al-Sharaa, ka dënuar operacionet e Izraelit, por ka theksuar se Siria nuk po kërkon një konflikt të drejtpërdrejtë ushtarak me Izraelin. Në vend të kësaj, Siria ka paraqitur një ankesë në Këshillin e Sigurimit të OKB-së.
Për vëzhguesit dhe analistët, pyetja mbetet: A synon Izraeli të zgjerojë kontrollin e tij mbi territorin sirian për të krijuar një zonë të re tampon nën administratën izraelite, apo po ndërmerr një hap të përkohshëm për të siguruar kufijtë e tij? Në këtë kontekst, Jamal Saghir, një ish-drejtor në Bankën Botërore dhe aktualisht profesor në Universitetin McGill të Kanadasë, ka deklaruar se situata në Siri është në një fazë tranzitore dhe se mund të duhen vite për të rindërtuar shtetin dhe përcaktuar prioritetet e reja. Saghir parashikon se deri atëherë, sovraniteti i Sirisë do të jetë një çështje që do të riaktivizohet në tryezën e negociatave.
Nga ana tjetër, Yossi Mekelberg, një këshilltar i lartë në Chatham House, vëren se ky territor mund të shihet si një masë e përkohshme, por një lëvizje e përhershme do të sjellë pasoja serioze, pasi okupimi i një territori shpesh çon në rezistencë dhe tensione ndërfqinjësore. Mekelberg sugjeron se një alternativë më e qëndrueshme mund të ishte që forcat e OKB-së të marrin përsipër sigurinë e zonës kufitare, në vend që Izraeli të vazhdojë të kontrollojë atë.
Përsa i përket reagimeve arabe, vendet e botës arabe kanë dënuar ashpër masat e Izraelit. Arabia Saudite, përmes një deklarate zyrtare, ka theksuar se Lartësitë e Golanit janë territor sirian i pushtuar dhe ka shprehur kundërshtimin e tij për zgjerimin izraelit dhe krijimin e një zone tampon brenda territorit sirian.
Në këtë mënyrë, statusi i Lartësive të Golanit mbetet një çështje e nxehtë dhe e komplikuar, që do të kërkojë përpjekje të vazhdueshme diplomatike për të gjetur një zgjidhje të qëndrueshme dhe paqësore në të ardhmen.
